Đặc tính và tác dụng của dầu phanh ô tô. Khi nào cần thay mới?

Theo thống kê, trung bình cứ 16.000 – 25.000 km xe chạy, người lái xe sẽ đạp phanh hơn 75.000 lần

1. Tác dụng và đặc tính của dầu phanh ô tô

Dầu phanh ô tô, hay còn có tên gọi là dầu thắng là chất lỏng đóng vai trò thiết yếu trong hệ thống phanh xe ô tô. Dầu phanh ô tô được pha chế từ dầu gốc tinh chế cao cấp và kết hợp cùng các chất phụ gia đa năng. Vốn dĩ, phanh xe là bộ phận không thể thiếu trong điều khiển tốc độ, đảm bảo an toàn của xe. Việc chọn lựa dầu phanh ô tô phù hợp, thay dầu phanh đúng hạn là điều quan trọng với tuổi thọ của xe cũng như sự an toàn của chính bạn.

Dầu phanh ô tô, hay còn có tên gọi là dầu thắng là chất lỏng đóng vai trò thiết yếu trong hệ thống phanh xe ô tô

1.1. Tác dụng của dầu phanh ô tô là gì?

Dầu phanh ô tô chính là huyết mạch của hệ thống phanh thủy lực, đóng vai trò quyết định tới sự vận hành trơn tru, an toàn của xe. Trong khi các loại dầu mỡ bôi trơn có tác dụng giảm ma sát, lấp kín các khe hở của piston, xylanh cũng như giảm nhiệt độ ổ trục máy thì tác dụng của dầu phanh ô tô chủ yếu lại là truyền lực. Dầu phanh xe giúp:

• Đảm bảo cho việc truyền lực linh hoạt dù trong nhiệt độ cao, nóng ẩm hoặc cả ở vận tốc cao.

• Chống việc ăn mòn các chi tiết kim loại và phi kim loại trong hệ thống phanh xe.

• Góp phần bôi trơn các bộ phận của hệ thống phanh xe, kéo dài tuổi thọ của hệ thống bơm và cupper xe ô tô.

• Độ vận động dầu nhớt theo nhiệt độ tốt hơn.

• Ngăn việc sản sinh bọt khí của dầu phanh ngay cả ở nhiệt độ cao.

  
  Dầu thắng ô tô đảm bảo cho việc truyền lực linh hoạt dù trong nhiệt độ cao, nóng ẩm hoặc cả ở vận tốc cao

1.2. Dầu phanh xe ô tô có đặc tính gì?

• Dầu phanh có thể truyền tải lực tác động từ bàn đạp chân phanh đến các bộ phận khác một cách chính xác nhờ vào đặc tính không chịu nén. Để truyền lực hiệu quả thì dầu phanh phải có độ nhớt khá cao đồng thời chỉ số dầu nhớt phải nhỏ. Thêm vào đó là tính chất hóa lý ổn định, độ bay hơi thấp, không được có bọt.

• Dầu phanh được sản xuất từ các hãng sản xuất dầu nhớt đều có gốc glycol hoặc silicone và có độ nhớt phù hợp, không ăn mòn kim loại và các vật liệu khác của hệ thống phanh thắng (trơ với cao su, chất dẻo, gang, thép…), đảm bảo tính bôi trơn bề mặt chịu tải cao…

Các chỉ tiêu kỹ thuật đặc trưng của dầu thắng ô tô có nhiều điểm khác biệt khi so sánh với dầu nhớt bình thường. Khác biệt nhất nằm ở chỉ tiêu kỹ thuật về điểm sôi khô (là nhiệt độ sôi của thuần dầu phanh không bị lẫn nước) và điểm sôi ướt (là nhiệt độ sôi của dầu phanh ngậm nước). Thành phần nước chiếm càng nhiều, điểm sôi càng thấp, dầu phanh càng sủi nhiều bọt dẫn đến giảm khả năng truyền lực của phanh và chính bọt nước này là nguyên nhân gây mòn kim loại).

Dầu phanh có thể truyền tải lực tác động từ bàn đạp chân phanh đến các bộ phận khác một cách chính xác nhờ vào đặc tính không chịu nén

• Các loại dầu phanh trên thị trường hiện nay đều phải có nhiệt độ sôi cao nhằm tránh việc dầu bay hơi do nhiệt độ cao gây ra trong quá trình hoạt động của hệ thống phanh.

• Hiện nay, các loại dầu phanh phổ biến trên thị trường là DOT 3, DOT 4, DOT 5. Dầu phanh DOT 3 và DOT 4 là loại dầu phanh gốc glycol có tính hút nước cao. Còn dầu phanh DOT 5 có gốc silicone không hấp thụ hơi ẩm trong không khí và không tấn công lên bề mặt sơn.

• Dầu thắng ô tô gốc glycol thường hút ẩm rất nhanh trong không khí. Đặc tính này khiến cho điểm sôi của dầu hạ thấp xuống, từ đó giảm độ giới hạn bảo vệ chống sôi. Khi dầu phanh xe sôi, phát sinh hiện tượng những bọt hơi sinh ra trong hệ thống khiến tay phanh bị nhẹ, sức hãm yếu hoặc mất hoàn toàn khả năng kìm hãm.

Khi sử dụng phanh xe, nhiệt độ của vùng xylanh phanh sẽ đạt tới giá trị cao trong khoảng thời gian ngắn. Nếu dầu phanh có nhiệt độ sôi dưới ngưỡng 150°C thì hệ thống phanh sẽ mất tác dụng do dầu khi sôi có bọt trở thành hỗn hợp chịu nén khiến phanh kém hiệu quả gây nguy hiểm, mất an toàn. Những điều kiện dẫn đến kẹt hơi phanh bao gồm việc đạp phanh thường xuyên khi xe đổ dốc dài, khi xe kéo nặng hoặc má phanh bị dính.

DOT 3 và DOT 4 là hai loại dầu phanh ô tô phổ biến nhất

• Để tránh sự xâm nhập của hơi ẩm vào dầu phanh ô tô, điều quan trọng là bình chứa dầu phanh của xe phải được đóng thật kín và cất giữ tại nơi khô ráo sạch sẽ. Các bình dầu nhỏ phải được dùng ngay sau khi mở và phải được loại bỏ cùng với lượng dầu còn thừa.

2. Một số lưu ý khi sử dụng dầu phanh xe ô tô

• Trong quá trình hoạt động, dầu phanh ô tô có xu hướng hấp thu hơi ẩm từ không khí qua lỗ thông hơi của cốc dầu và các ống dẫn. Ngay khi thấy phanh xe kém hiệu quả, điều đầu tiên cần làm là thay dầu phanh ô tô.

• Không chỉ dễ nhiễm nước và bụi bẩn gây nguy hiểm, dầu thắng cũng có thể bị nhiễm nhớt động cơ hoặc các chất khác, cũng gây hư hại phanh.

• Trong điều kiện thời tiết nóng ẩm như ở Việt Nam, việc bảo quản cũng như thay dầu phanh cần được thực hiện hết sức cẩn thận, hạn chế tiếp xúc với không khí ẩm. Thông thường sau 10.000km xe lăn bánh thì nên thay dầu.

  
  Trong quá trình hoạt động, dầu phanh ô tô có xu hướng hấp thu hơi ẩm từ không khí qua lỗ thông hơi của cốc dầu và các ống dẫn

• Những xe ô tô hay di chuyển ở vùng cao, khi đổ dốc xe rà phanh sẽ khiến cho dầu phanh sủi bọt, làm mất khả năng phanh hãm. Khi đó, người lái xe cần chú ý xả bọt trong dầu phanh.

• Không dùng lẫn dầu phanh của các hãng khác nhau vì sản phẩm của mỗi hãng lại có các chất phụ gia khác nhau.

• Khi sử dụng dầu phanh DOT 3 và DOT 4 thì tránh không để dầu vương lên bề mặt thân xe bởi những loại dầu phanh này ăn sơn cực kỳ mạnh.

• Mang cách dụng cụ bảo hộ, che các bộ phận như chân tay, mặt khi rót dầu phanh để tránh dây dầu phanh lên cơ thể.

  
  Mang cách dụng cụ bảo hộ khi rót dầu phanh để tránh dây dầu phanh lên cơ thể

3. Cách thay thế dầu phanh cho xe ô tô

Mặc dù hệ thống phanh xe là hệ thống khép kín nhưng hơi nước từ bên ngoài vẫn có thể lọt qua các lỗ cực nhỏ nằm trên ống cao su và vòng đệm. Dầu phanh hút ẩm cao thì càng dễ sôi, khiến áp suất phanh giảm, sinh ra nhiều bọt, hiệu quả phanh kém. Thêm vào đó, dầu phanh ngậm nước cũng khiến các chi tiết trong hệ thống phanh nhanh rỉ sét. Tình trạng thiếu dầu phanh hoặc kết cấu dầu phanh bị thay đổi sẽ dẫn đến sự ăn mòn chi tiết, truyền lực kém, phanh không ăn, phanh có tiếng động lạ,... và không đảm bảo an toàn. Việc thay mới dầu phanh không chỉ đảm bảo phanh hoạt động hiệu quả hơn mà còn kéo dài tuổi thọ cho các chi tiết thuộc hệ thống phanh xe.

3.1. Khi nào cần thay dầu phanh ô tô

Theo khuyến cáo từ các nhà sản xuất, dầu thắng ô tô cần được thay mới sau 3 năm hoặc sau mỗi 30.000 – 40.000 km di chuyển. Nếu xe thường xuyên phải di chuyển nhiều trong điều kiện bụi bẩn, độ ẩm lớn, nhiệt độ cao hoặc sử dụng phanh liên tục, chủ xe có thể tiến hành thay dầu phanh cho xe sớm hơn.

Theo khuyến cáo từ các nhà sản xuất, dầu thắng ô tô cần được thay mới sau 3 năm hoặc sau mỗi 30.000 – 40.000 km di chuyển

Để biết chính xác thời điểm xe cần thay dầu phanh, chủ xe có thể kiểm tra tình trạng số lượng và chất lượng dầu phanh thực tế trong bình chứa thông qua cảm biến dầu phanh được trang bị sẵn trên xe hoặc có thể kiểm tra thủ công. Với trường hợp kiểm tra thủ công, chỉ nên quan sát dầu phanh từ bên ngoài, không mở nắp bình để tránh cho không khí, hơi ẩm lọt vào bên trong.

Chất lượng dầu phanh sẽ được phản ánh qua màu sắc dầu. Dầu phanh đạt chuẩn sẽ có màu nhạt hoặc không có màu, nếu dầu chuyển sang màu nâu chứng tỏ dầu đã bị biến chất nặng, cần được thay thế để bảo vệ hoạt động của hệ thống phanh.

Dầu phanh đạt chuẩn sẽ có màu nhạt hoặc không có màu, nếu dầu chuyển sang màu nâu chứng tỏ dầu đã bị biến chất nặng

Dầu phanh kém chất lượng sẽ khiến phanh hoạt động kém hoặc không ăn. Chủ xe cần nhanh chóng đưa xe đến các địa điểm gara ô tô uy tín để những thợ sửa xe có kinh nghiệm tiến hành kiểm tra và bảo dưỡng xe để tránh xảy ra những sự cố bất ngờ.

3.2. Các bước thay dầu thắng ô tô

Khi kiểm tra tình trạng dầu trong bình, nếu thấy dầu ở mức thấp nhưng nhạt màu, chủ xe chỉ cần châm thêm dầu vào bình chứa. Dầu phanh cần được thay mới chỉ khi thấy xuất hiện cặn bẩn hoặc chuyển sang màu nâu đậm. 

Bộ dụng cụ hỗ trợ thay dầu phanh bao gồm: bộ hút chân không, bộ dụng cụ sửa xe, dụng cụ kích ô tô, khăn lau, chai xịt vệ sinh thắng xe, mỡ bôi trơn cho bu lông, ốc. 

Các bước thay dầu phanh cho ô tô lần lượt như sau:

- Bước 1: Tháo bánh xe, dùng dung dịch vệ sinh chuyên dụng để vệ sinh phanh xe.

Tháo bánh xe, dùng dung dịch vệ sinh chuyên dụng để vệ sinh phanh xe

- Bước 2: Tìm chính xác vị trí đầu ống dẫn dầu, tháo các núm cao su bọc bên ngoài ống dẫn. Tiến hành đặt một ống nhựa vào bình chứa dầu và mở van xả để dầu cũ thoát ra ngoài. Phương pháp này giúp giảm thiểu tình trạng không khí bị hút ngược vào xylanh phanh.

Đặt một ống nhựa vào bình chứa dầu và mở van xả để dầu cũ thoát ra ngoài

- Bước 3: Chèn miếng gỗ vào chân phanh để chân phanh không bị văng ra khi áp suất dầu được giải phóng.

- Bước 4: Mở nắp bình chứa dầu phanh, hút hết lượng dầu cũ ra bằng ống hút, thay dầu mới và đóng chặt nắp bình lại tránh cho không khí lọt vào.

- Bước 5: Giữ phanh bằng một lực ổn định, siết bu lông van xả rồi nới ¼ vòng để xả hoàn toàn dầu cũ ra. Sau đó, lại siết chặt bu lông, tháo ống nhựa và lắp các núm bọc cao su bên ngoài ống dẫn như ban đầu.

Sau khi hoàn tất các bước thay dầu phanh cho xe, chủ xe khởi động máy, nhấn và nhả chân phanh để kiểm tra tính ổn định của hệ thống phanh xe.

Sau khi thay dầu phanh ô tô mới, cần vặn chặt nắp bình để tránh cho không khí lọt vào

Đóng vai trò cực kỳ thiết yếu trong hệ thống phanh, dầu phanh cần được bảo dưỡng và thay thế thường xuyên, định kỳ để hạn chế tình trạng phanh xe trục trặc, ngăn chặn các rủi ro có thể xảy ra khi vận hành. Nhằm phát huy tối đa hiệu quả truyền lực, chủ xe nên lựa chọn sử dụng loại dầu phanh không bị nén, có thể bôi trơn bộ kẹp phanh khiến giảm ăn mòn và giảm nhiệt độ sôi của dầu. Nên dùng loại dầu phanh chuyên dụng dành riêng cho từng dòng xe dựa trên khuyến nghị của nhà sản xuất. Việc sử dụng và bảo dưỡng dầu phanh đúng cách không chỉ giúp phát huy tối đa hiệu quả mà còn duy trì tuổi thọ của hệ thống phanh xe.